بررسی تاثیر نرخ ترجیح زمانی بر استخراج منابع تجدید ناپذیر نفت و گاز در ایران

پیشنهاده کارشناسی ارشد 1401
رشته: علوم اقتصادی - اقتصاد ـ اقتصاد انرژی
پدیدآور: عبدالحمید رسولی استاد راهنما: رضا روشن استاد مشاور: ابراهیم حیدری
دانشگاه خلیج فارس، دانشکده کسب و کار و اقتصاد
چکیده امروزه پراکندگی و گوناگونی منابع تجدید ناپذیر و فسیلی از جمله نفت و گاز از یک طرف و پایین بودن قیمت حامل‌های انرژی در ایران از سوی دیگر، باعث شده است ایران به یکی از بالاترین کشورهای مصرف‌کننده انرژی‌های تجدید ناپذیر در دنیا تبدیل شود. مصرف بی‌رویه و نامتناسب سوخت و انرژی، مدتی طولانی است که ایران را در صدر کشورهای پرمصرف جهان قرار داده و ایران برخلاف دیگر کشورها همچنان در این معضل رکورد می‌زند. این پدیده نامیمون سال‌هاست انرژی و توان اقتصادی و توسعه‌ای ایران را گرفته و مانع تحرک، پویایی و انعطاف‌پذیری اقتصاد ایران در سطحی کلان و صنعت نفت و گاز به‌طور خاص شده است. با مشاهده آمار میزان مصرف انرژی‌های تجدید ناپذیر یا فسیلی در کشور درمی‌یابیم که مصرف گاز طبیعی در ایران با جمعیتی حدود 85 میلیون نفر معادل مصرف گاز در کشور پهناور و پرجمعیت چین با جمعیتی حدود یک ‌میلیارد و 300 میلیون نفر و نیز این میزان مصرف معادل کل مصرف کشورهای حوزه اتحادیه اروپاست. در سطح ملی نیز گاز طبیعی با اختصاص سهم بیش از 75 درصد در سبد انرژی اولیه، به‌عنوان کلیدی‌ترین حامل انرژی کشور مطرح است. با توجه به سیاست اتخاذشده در سه دهه گذشته مبنی بر توسعه گازرسانی به اقصی نقاط کشور و جایگزینی آن با سوخت‌های مایع به‌منظور بهره‌برداری عموم مردم از گاز طبیعی و صادرات فرآورده‌های نفتی، در کنار عواملی مانند سطح پایین بهره‌وری انرژی در نیروگاه‌ها، صنایع عمده، ساختمان‌ها و درصد بالای تلفات انرژی در زنجیره تولید، شرایط به سمت افزایش قابل‌توجه مصرف گاز طبیعی سوق یافته است. ترجیح زمانی یا رجحان زمانی ازجمله مباحث کلیدی و بااهمیت در اقتصاد کلان است به‌نحوی‌که بسیاری از اقتصاددانان، مهم‌ترین ریشه و عامل ایجاد بهره در اقتصاد را نرخ ترجیح زمانی می‌دانند. از این مفهوم در مباحث اقتصادی مختلفی استفاده می‌شود که گاهاً در برخی موارد به دلیل استفاده با عبارت یکسان برای بیان مفاهیم متفاوت، در این زمینه خلط مبحث و سوءبرداشت صورت می‌گیرد. بدین منظور ضروری است مفهوم آن تبیین گردد. در این پژوهش تلاش می‌شود به بررسی نرخ ترجیح زمانی به‌عنوان یک مفهوم ذهنی و غیرقابل مشاهده از طریق عوامل مؤثر بر آن و همچنین عوامل تأثیرپذیر از آن بر روی استخراج منابع تجدید ناپذیر نفت و گاز در ایران بپردازیم. برای نیل به این هدف ما از از روش تجزیه‌وتحلیل معادلات ساختاری استفاده می‌کنیم. تجزیه ‌و تحلیل مدل‌های معادلات ساختاری، یکی از شاخص ترین روش‌های تجزیه ‌و تحلیل ساختار داده‌های پیچیده است؛ که برای تحلیل "تأثیرات هم‌زمان" متغیرها بر روی همدیگر در یک ساختار مبتنی بر تئوری مورد استفاده می‌باشد. ما برای شناخت نرخ ترجیح زمانی، عوامل تأثیرگذار و تأثیرپذیر از نرخ ترجیح زمانی، در پژوهش کنونی از مدل‌های ساختاری تعبیه‌شده در نرم‌افزار AMOS استفاده خواهیم برد.در این تحقیق، بازه زمانی مورد استفاده برای اندازه گیری متغیرهای پژوهش مانند میزان استخراج نفت و گاز در ایران طی یک دوره29 ساله از سال 1367 تا 1398 می باشد